nrc.nl › digitale editie

Verenigde Staten Na ophef over islamitisch centrum in New York neemt geweld tegen moslims toe

Amerikaanse moslims zijn vaak succesvol, maar er zijn steeds meer incidenten met geweld tegen hen. Zo ook in Murfreesboro, een voorstadje in Tennessee.

Zaterdagnacht, 1.13 uur, kwam de eerste melding van de brand binnen. De bouw van het islamitisch centrum in Murfreesboro, Tennessee, middenin de Bible Belt, was nog geen week aan de gang. Hoogleraar elektrotechniek Saleh Sbenaty, een van de initiatiefnemers, reed de volgende dag met zijn familie naar de bouwplaats. Een documentairemaker zou hem interviewen. Ze wachtten in het open veld. Hij hoorde ‘pop’. Toen ‘pop pop’. Toen ‘pop pop pop’.

Dat was een zwaar kaliber jachtgeweer, zegt Sbenaty. Hij is in Syrië geboren, hij kent dat geluid. Sbenaty maande zijn kinderen: verberg je achter de bouwmachines. Tien minuten later klonk weer driemaal ‘pop’, nu uit een andere hoek en uit een lichter wapen.

„Blijf thuis papa, het is niet veilig”, zeggen zijn dochters sindsdien als hij de deur uitgaat. Hij had het nooit voor mogelijk gehouden. Hij woont 28 jaar in Tennessee. Hij werkt op de universiteit. Ontelbare malen deed hij vrijwilligerswerk in Murfreesboro, een voorstad van Nashville met een grote moslimgemeenschap – na de eerste Golfoorlog (1991) kwamen Koerdische vluchtelingen uit Noord-Irak er terecht.

Sbenaty weet nog dat hij vlak na ‘9/11’ met zijn vrouw, die een hoofddoek draagt, ging winkelen. „Mensen kwamen op ons af en zeiden: ‘Maak je geen zorgen, we weten dat jullie zo niet zijn’.” Nu voelt het alsof ze hem en zijn geloof alsnog aan het wegwerken zijn. „De brand, de schoten: ze proberen ons bang te maken”, zegt Sbenaty klinisch. „Het is puur terrorisme.”

Lange tijd waren de VS zo tevreden over de integratie van moslims dat ze het gebruikten als exportproduct. Amerikaanse moslims zijn relatief hoogopgeleid en verdienen gemiddeld meer dan niet-moslims. Moslimgetto’s zoals in Europa bestaan amper. „De islam is een godsdienst van liefde”, zei George W. Bush na 9/11, en nagenoeg niemand sprak hem tegen.

Maar sinds het debat over het islamitisch centrum nabij Ground Zero deze zomer ontvlamde, komen uit het hele land meldingen van grimmige acties tegen moslims en moskeeën. In Florida gaat een evangelical op 9/11 korans verbranden. In Californië strijden Tea Party-activisten tegen een moskee omdat „de islam dit land anders overneemt”. In Texas houden opponenten hondenraces tijdens het vrijdaggebed om sluiting van een moskee af te dwingen.

Of sprake is van een trend is niet met zekerheid te zeggen, maar de incidenten zijn naar Amerikaanse begrippen hoogst ongebruikelijk.

Vorig jaar december kocht het moskeebestuur van Murfreesboro een kaal stuk grond aan de rand van de stad. De huidige moskee staat op een industrieterrein en is volgens Sbenaty te klein geworden. De initiatiefnemers willen op het nieuwe perceel ook sportvelden, een school en een begraafplaats vestigen. De buren van de Grace Baptist-kerk, evangelicals die ook een nieuwe gebedsruimte bouwen, heetten de moskee vorig jaar van harte welkom.

Zo gebeurde het dat de initiatiefnemers in februari een bord in de berm plaatsen om de komst van de moskee aan te kondigen. Kort daarna werd het beklad. „Niet welkom.” De initiatiefnemers plaatsten een nieuw bord, het werd prompt weggehaald. De lokale sherrif was volgens Sbenaty zo begaan met het imago van de stad dat hij geen ruchtbaarheid aan de incidenten wilde geven.

In mei keurde het stadsbestuur het moskeeplan op advies van de Republikeinse burgemeester unaniem goed. De ‘Ground Zero’-controverse borrelde al op, en nadat een lokale krant over de nieuwe moskee berichtte „explodeerde de hele zaak”, zegt Sbenaty.

Leider van het verzet was gevangenisbewaker Kevin Fisher. Een Afro-Amerikaanse Republikein van 160 kilo, bijnaam Big Boy, die de sheriff tot zijn beste vrienden rekent. In een lokaal ontbijtcafé vertelt hij dat bij hem in 2004 het licht aanging. Dat jaar werden nabij zijn geboorteplaats Buffalo in de staat New York terreurverdachten gearresteerd die in hun moskee zouden hebben besloten een trainingskamp van Al-Qaeda te bezoeken. „Ik kende die moskee, ik was verbijsterd”, zegt Fisher.

Na de eerste openbare interventies van Fisher ging binnen de kortste keren het gerucht dat de moskee in Murfreesboro een trainingskamp voor terroristen zou worden. Tv-dominee Pat Roberston suggereerde bovendien dat „moslims” de burgemeester hadden omgekocht. Ook dat viel niet in goede aarde.

De Tea Party keerde zich tegen de moskee. Republikeinse kandidaten voor het Congres deden hetzelfde. Een van de grootste kerken in de stad, de World Outreach Church van de fundamentalist Allen Jackson, voedde het wantrouwen. „Wij moeten elke moslim onderzoeken”, riep hij.

Aanvankelijk zei Fisher alleen zorgen te hebben dat de begraafplaats het grondwater zou vervuilen. Maar inmiddels vertelt hij openlijk dat het hem om de islam gaat: „Geen religie maar een verderfelijke ideologie”. Als overtuigd Republikein heeft hij heimwee naar Bush, maar bij diens oude uitspraak – de islam is een godsdienst van liefde – kijkt hij cynisch weg. „Dat méénde hij niet, joh.”

Zijn critici vergelijken de huidige omgang met moslims met de Afro-Amerikaanse slavernijgeschiedenis in de VS. „Dat is beledigend”, zegt Fisher schamper. „Wij zijn geslagen, gelyncht, opgehangen. Zij zijn onderwerp van een verschil van mening.” Dan zwijgt hij nog over de „geslepen manier” waarop de moskeebestuurders hun belangen behartigen. Ze stellen zich „zogenaamd” open op, zegt Fisher. Maar bij elk overleg komen ze met een batterij advocaten aanzetten.” Het typeert hun gebrek aan voeling met de gemeenschap, zegt hij. „Zo werken wij hier niet. Wij regelen zaken onderling.”

Er is weinig kans dat de controverse kalm zal eindigen. Kevin Fisher vertelt dat hij zal blijven vechten tot het plan wordt ingetrokken. Hij werkt aan nieuwe acties deze maand en in oktober. Hij krijgt daarbij steun van Pamela Geller, de bewonderaar van Geert Wilders die de controverse over de moskee bij Ground Zero initieerde. „Wij willen die ellende hier niet”, zegt Fisher.

Saleh Sbenaty is even compromisloos. Als hij de moskee moet opgeven verliest hij alle vertrouwen in Amerika. Zijn drie kinderen, vertelt hij, zijn in de VS geboren en hebben dus een Amerikaans paspoort. „Hoe kan ik hen ooit uitleggen dat je in dit land mag geloven wat je wilt – behalve als je moslim bent?”

Irak-veteranen

Een zelden genoemde oorzaak van het groeiende verzet tegen moskeeën is de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Afghanistan en Irak. Het kwam deze week in Murfreesboro kort aan bod toen 150 mensen op het plein voor het stadhuis demonstreerden tegen de brandstichting bij de lokale moskee. Vier jonge mannen parkeerden hun truck pontificaal op het plein en keerden zich luidruchtig tegen de demonstranten. Richard Donovan (23) riep met een overslaande stem „dat jullie niets weten van de islam”. Hij wees naar wonden aan zijn voorhoofd, schouder en knieholte, opgelopen tijdens twee jaar Irak. Hij ging er met de landmacht heen om Irakezen te bevrijden, zei hij. Hij kwam gedesillusioneerd terug. Zijn maten, ook veteranen, knikten heftig. „Die mensen willen helemaal niet bevrijd worden. Ze willen hun geloof aan ons opleggen”, riep hij.