Boeken - Kom van dat gipsen ei af

Rotterdam Dit is een p class = intro, wat zou hier in moeten staan.

Nienke Beintema | Zaterdag 4 september 2010 | pagina 41

Deirdre Barrett Supernormal stimuli. How primal urges overran their evolutionary purpose. W.W. Norton & Company. 198 pag. € 22,99.

XWat is de overeenkomst tussen een koekoeksjong, een pin-up en de televisieserie Friends? Volgens gedragspsycholoog Deirdre Barrett luidt het antwoord: alle drie zenden ze signalen uit die sterker aan bepaalde instincten appelleren dan datgene waarvoor die instincten oorspronkelijk bedoeld waren. Ze geven zogenaamde supranormale prikkels af, een term afkomstig van de Nederlandse gedragsbioloog en Nobelprijswinnaar Niko Tinbergen. Een koekoeksjong heeft letterlijk een grotere bek dan de jongen van zijn pleegouders en lokt daarmee extreme verzorgingsdrang uit. De pin-up heeft onnatuurlijk grote borsten en windt daarom meer op dan de gemiddelde ‘echte’ vrouw. En Friends appelleert zo sterk aan ons sociale instinct dat we ons liever wentelen in deze overdreven New Yorkse gezelligheid dan dat we onze eigen vrienden opzoeken.

Deirdre Barrett heeft zeker een punt. In haar boek Supernormal stimuli vertelt ze hoe supranormale prikkels de moderne mens in hun greep houden. Dat geldt voor vrijwel alles in onze maatschappij, zo stelt ze. Televisie, supermarkten, autoraces, kantoorbanen, fastfood: we houden ons ermee bezig met lichamen en hersenen die bedoeld waren voor een jagersbestaan op de savanne. En dat keert zich tegen ons: we worden steeds dikker en ongezonder en voelen ons onveiliger. Dat is natuurlijk geen nieuwe boodschap. Wel nieuw, of ten minste verfrissend, is de invalshoek van de supranormale prikkels. Maar Barrett blaast haar boodschap iets te ver op. Ze maakt haar punt al op de eerste bladzijde van het boek, en de rest ervan is een niet bijster originele aanklacht tegen fastfood, televisie en oorlog.

Een hoogtepunt in het boek is het historische hoofdstuk over de persoon Niko Tinbergen en zijn opmerkelijke experimenten. Hoe groter een ei, zo ontdekte Tinbergen, hoe enthousiaster een meeuw erop gaat broeden. Ook als het ei duidelijk van gips is en tweemaal zo groot als zijn eigen ei.

Barrett belooft op bladzijde één dat haar theorie een uitweg geeft uit alle moderne problemen. Dat is natuurlijk wat al te makkelijk. Haar oplossing? Leer de supranormale prikkels te herkennen en te negeren. ‘Wij zijn het enige dier dat kan zeggen: “Hee, ik zit op een gipsen ei!” en dat er vervolgens af kan klimmen.’

DEEL DIT ARTIKEL

Dit artikel werd gepubliceerd in NRC Handelsblad op Zaterdag 4 september 2010, pagina 41

Wetenschap pagina 36

pagina 37

pagina 38

pagina 39

pagina 40

pagina 41